Antes da Asociación Gamela:
Como axuda para entender o contexto no que se crea a Asoc Gamela, hai que voltar a última década do século XX. Naqueles anos a A.VV "A Unión" lidera unha auténtica revolta na Cultura e o ámbito social no Pobo do Cabo da Cruz e O Castro. Este liderado da Unión foi impulsado polo novo equipo directivo que xa viña formado noutras entidades do pobo; do fútbol, da cultura, do remo, da política etc.
Por aqueles anos un vello mariñeiro do pobo xa xubilado era o dono da Esperanza unha das dúas unicas gamelas, -a outra era a Engracia- que quedaban no porto. Francisco Sieira Outeiral (Francisco dos Pinales) era o Armador da Esperanza na que aínda navegaba a vela con bastante frecuencia.
No ano 1993 celebrase o 1º Encontro de Embarcacións Tradicionais en Ribeira e dende A.VV. A Unión, convencemos ao tio Francisco para participar coa súa gamela. A partir de aqui no equipo da únión xa entendemos a necesidade de crear unha Asociación que promovera a recuperación da Gamela de Cabo da Cruz e a promoción das Tradicións mariñeiras, sen esquecer o traballo e defensa de toda cultura en xeral e xurde a Asociación Gamela.
Non podíamos esquecer un feito de vital importancia na recuperación da nosa gamela e moitas outras embarcacións tradiciónais como foi a publicación en 1989 de As Embarcacións Tradicionais en Galicia, un traballo de Staffan Mörling (*1936- †2020), antropólogo e etnólogo sueco que adica varias páxinas a "Gamela do Cabo da Cruz" e ao que rendimos un homenaxe e expresamos o noso agradecemento.